Tüm Zamanların En İyi On Filmi - Best of Ten Movies

İngiliz Film Enstitüsü en iyi filmler listesi

He zaman değişen en iyi film listesi açıklamaları içinde en güvenilir kaynak, İngiliz Film Enstitüsü’nün (BFI) geleneksel olarak yaptığı “tüm zamanların en iyi 10 filmi” anketi olmuştur. Ankete yüksek güven duyulmasını nedeni ise çok basittir: katılımcıları sinema eleştirmenleri ve yönetmenlerinden oluşuyor.

Dünya çapında 800’den fazla sinema eleştirmenin ve yönetmenin katılımıyla gerçekleşen bu ankette, 2012 yılında önemli bir değişiklik oldu, tüm zamanların en iyi filmi olarak Alfred Hitchcock’ın “Vertigo” filmi seçildi. 1952 yılından beri her 10 yılda bir yapılan anketlerin sonucunda 60 yıldır en iyi film olarak Orson Welles’in “Yurtaş Kane” filmi seçiliyordu ve sonuçlar tartışılıyordu.

İngiliz Film Enstitüsü'nün yayınlandığı “Tüm Zamanların En Iyi 10 Filmi”

1. “Vertigo” - Alfred Hitchcock (1958)

 2. “Yurttaş Kane” (Citizen Kane) -  Orson Welles (1941)

 3. ‘Tokyo Hikâyesi” (Tokyo Monogatari) - Yasujiro Ozu (1953)

 4. “Oyunun Kuralı” (La Règle du jeu) - Jean Renoir (1939)

 5. “Şafak” (Sunrise) – Friedrich Wilhelm Murnau (1927)

 6. “2001: Uzay Macerası”  (2001: A Space Odyssey) - Stanley Kubrick (1968)

 7. “Çöl Aslanı” (The Searchers) - John Ford (1956)

 8. “Kameralı Adam” (Tchelovek Kinoapparatom) - Dziga Vertov (1939)

 9. “Jeanne d'Arc'ın Tutkusu” (The Passion of Joan of Arc) - Carl Theodor Dreyer (1927)

 10. “8,5” (8 1/2) - Federico Fellini (1963)

En iyi filmleri seçme sorunu

Dünyanın neresinde ve hangi bağlamda açıklanırsa açıklansın, “en iyiler” listeleri her zaman tartışmalıdır. Tercihler ile belirlenen “seçme listeler” tabi ki, hiçbir zaman doğru ve objektif kaynak olamaz. Ayrıca adı geçen listedeki nesneler, sanat eserleri mesela sinema filmleri olduğu zaman değerlendirme kriterleri daha da karmaşıklaşmaktadır. Sanat ürünleri hakkında, evrensel ve geçerli iyi veya kötü yargılarını destekleyecek yanlışlanamaz cevaplar yoktur. Kimi seçici kurul ve kişilerinin sadece maddi çıkar üzerinden hareket ettiği bazı listelerin ise, hiçbir objektif kriter ve değer taşımadığı için ciddiye alınmaması gerekir.

"Vertigo" filmi hakkında

James Stewart ve Kim Novak'ın başrollerinde yer aldığı, Alfred Hitchcock’un yönettiği 1958 yapımı "Vertigo" filmi,  bir özel dedektifin bir kadını takip etmesi sonrasında karmaşıklaşan insan davranışlarını anlatır. Bu takip zamanla kişisel bir serüvene dönüşecek ve kahramanlar yapıbozuma uğrayacaktır. Hitchcock’un, Freudyen anlamlandırmayı ustalıkla kullandığı film, insanların iç dünyalarının aslında hiç de göründükleri gibi olmadıklarını etkileyici bir biçimde anlatmaktadır.

“Vertigo" - Alfred Hitchcock (1958)

Kişisel olarak listeye itirazım!

Listeye kişisel itirazım, dört büyük sinema mizansen ustası: Tarkovsky, Bunuel, Pasolini, Bergman filmlerinden bir tanesinin dahi ilk 10 film arasında olmamasıdır. Bir başka örnek ise, F. Capolla’nın “Baba” filmi olabilir. “Baba” filmi, gerek popüler, gerek ise akademik-estetik derinliği bakımından bu listede olması gereken filmlerden biridir. “Baba” filmi (1 ve 2 ) bir yandan insanın trajik unsularını etkileyici bir senaryo ile işlemiş, diğer yandan da mizansen-kurgu-oyuncu personası olarak derinlikli bir anlatım göstermiştir. Ayrıca Türk sinemasından Metin Erksan’ın “Sevmek Zamanı” filmi de evrensel konusu ve anlatımı ile pekâlâ listeye girebilir.

İtiraz örneklerini çoğalmak mümkün. Modern dünyadaki insanın “yaşam içindeki gündelik bölünmesini” evrensel-popüler ve etkileyici biçimde neredeyse kusursuzca anlatan Martin Scorsese ve Robert De Niro ortak çalışması olan “Taksi Şoförü” filminin listede olmaması, en nihayetinde bu listenin benim için anlamını yitirmesine neden oluyor. Hatta bir adım ileri gidip Tarkovsky’nin “Ayna” adlı filminin olmadığı bir listenin en nihayetinde ticari olduğunu, sinematografi ve estetik birikimin asli sonucu olmadığına dair güçlü argümanlar geliştirebilirim.

"Ayna" (Zerkalo) - Andrei Tarkovsky (1975)

“Yurttaş Kane” gibi “Vertigo” filmide, bazı sinema meraklıları ve uzmanları için en iyi film olarak tartışılabilir olsa da, listenin genel değerlendirmesi içinde gerek senaryo derinliği, gerek ise anlatım biçimi ve mizansen kurulumundaki muhteşemliği ile birçok kişinin hem fikir olduğu "en iyi film" seçimidir.

Tabi ki tüm en iyi film listeleri, benim yukarıda yaptığım biçimde sübjektif bakış açıları ile oluşturulduğundan, herkes için geçerli olabilecek en iyi film listesi oluşturulamıyor. Bu objektiflik anlamında bir eksiklik olduğu gibi aynı zamanda listelerin devamlı değişimi içinde verimli bir etken oluyor.

Ahmet Usta