Web Dünyasının Tarihi ve Semantik Web Nedir?

1990’lı Yıllardan Günümüze Web Dünyasının Gelişimi

World Wide Web’in temelini HTTP protokolü (Hypertext Transfer Protocol) ile HTML (Hyper Text Markup Language) oluşturmaktadır. HTTP ve HTML, Web’in temeli olarak CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) ağı çatısı altında çalışan bilim adamlarının iletişimi için Tim Berners Lee tarafından, 1980’li yılların sonunda geliştirildi. CERN’de kullanılan teknolojik altyapı, Arpanet’e dayanıyordu. 

Arpanet, 1950 yılların sonrasında A.B.D’nin rekabet halinde olduğu S.S.C.B’ne karşı uzay teknolojilerinde geri kalmamak için kurduğu, Amerikan üniversitelerini entegre eden bilimsel bir ağdı. 1990’lı yılların ortalarına doğru, CERN tarafından kullanıla Web teknolojisinin insanlığın hizmetine sunulması kararlaştırıldı. 1990’lı yıllarda hizmete sunulan Web’le birlikte insanlık, matbaanın icadından bu yana hiç görmediği bir hızla, siber-gündelik değişiklikler yaşamaya başladı.

Web dünyasının gelişimi, web 3.0 ve semantik web gibi tanımlamaların değerlendirilmesi için daha önce yayınladığım "Web 3.0 nedir? Ne olabilir?" isimli yazıma bakabilirsiniz. Web 1.0, 2.0, 3.0 Ne Demektir? Semantik Web Nedir?

Web dünyasının ilk nesli Web 1.0, (1995-2000) yalnızca HTML belgelerin yer alabildiği “donuk” sunucu tabanlı bir yapıya sahipken, Web 2.0 (2000-2010) ile birlikte insanların aktif olarak katılabildiği etkileşimli ve kullanıcı tabanlı bir dijital dünya doğdu. Web 2.0’ın İlk örneklerini forum, chat ve illegal paylaşım platformlarının oluşturmuştu. Web 2.0 ile bilirlikte yaşanan gerçeklik, ikincil yaşam/second life olarak kabul edildi. Web 2.0 ile birlikte günümüzün vazgeçilmez dijital iletişim mecraları; YouTube, Facebook, Twitter ve bezerleri hayatımıza girdi. Gelinen noktada, on-line ve off-line dünya bütünleşti.

Semantik Web - Semantic Web

WEB 3.0 Teknik Olarak Nedir?

World Wide Web iletişim ağında, veri kaynakları HTML ve XML işaretleme dili içinde tanımlanmaktadır. Semantik web ile birlikte düşünülen RDF işaretlemesi ve OWL dili sayesinde, web ortamındaki veri bilgisayarlar tarafından kolayca yorumlanacaktır.

Şuan da kullandığımız web,  XML işaretleme dilini kullanmaktadır. XML,  web kaynağı dokümanlar için “yüzeysel söz dizim kuralları ve tanımlamalar” sağlar.

RDF (Resource Description Framework – Kaynak Tanım Çerçevesi)  ise, web ortamındaki nesne ve özelliklerini değer olarak yeniden tanımlayacak gelişkin veri modellemesidir. RDF dilinin temeli, XML sözdiziminde ifade edilebilir. RDF, XML’in kaynak tanımlama sözcük kümesini genişletmekte ve yorumlamaya hazır halde getirmektedir.

Web teknolojisinin gelişim süreci - The development process of web technology

RDF 

RDF işaretlemesi oluşturulan veri modellerinin karşılaştırmak ve yorumlamak için anlamlandırma dilleri gerekmektedir. Ontoloji dilleri, web verilerini anlamlaştırmak için çok daha güçlü nesne ve özellik yapılarını kullanır. Semantik web için OWL dili standart olarak kabul edilmiştir. OWL’nin açılımı, ontology web language’dir ve W3C konsorsiyumu tarafından geliştirilmektedir. (W3C-2002) Bu konuyla ile olarak  "W3C ve Dbpedia nedir?" isimli yazıma bakabilirsiniz.  W3C ve Dbpedia nedir?

OWL

OWL, Anlamsal Web’in gelecekteki uygulamaları için temel teknoloji dilidir. OWL, XML ve RDF tarafından sağlanan anlamların açıklanmasını ve yorumlanmasını sağlamak için geliştirilmiştir. OWL, kaynak verilerinin özelliklerini ve sınıflarını tanımlamak için daha fazla sözcük grubu ve hatta cümleler kullanmayı amaçlamaktadır.

OWL dilin geliştirilmesi bittiğinde standart bir ontoloji dili olarak, birçok bilişim uygulaması kolaylık ve eşgüdüm kazanacaktır. OWL, XML tabanlıdır yani dönüşüme açık açıktır. OWL, Kullanılan web dillerinin içeriğini yorumla amacıyla web işaretlemenin dilinin yaşamakta oluğun evrimin son aşamasıdır. XML, bir ürün listesini sadece veri parçası olarak işaretlerken; OWL indekslenmiş veriler arasında çapraz sorgulamalar yapabilecektir.

Web standartları - Standarts of  Web

Semantik Web Neleri Çözebilir?

Web 2.0 dünyasının gelişimine rağmen işlevsellik problemleri hala devam ediyor. Başta Google, Bing, arama motorları anahtar kelime bazlı çalışaraktan, html içine gömülü bir “keywords dünyası” yaratmış durumdalar. Kelime bazlı arama hem kullanım beklentilerini karşılamıyor hem de kullanıcıyı pasifleştiriyor. Diğer yandan içerik üreticilerini Seo kavramı ve tekniği adı altında zararlı uygulamalara da yönlendirebiliyor. 

Web ortamındaki bilgilerin metin olarak indekslenmesi, arama motorlarının ve bilgisayarların veriler arasında ilişki kurmasını sınırlıyor. Şuan ki noktada kullandığımız bilgisayar ve işletim sistemlerinin, Web ortamında karşılaştığı içeriği yorumlayamaması hem güvenlik ve hem de bilgi doğrulama sıkıntısı yaratıyor. Soruna çözüm olaraktan, web dünyasının bilgisayarlar tarafından anlaşılabildiği yeni nesil bir web düşünüldü: Semantik Web yada Web 3.0

Geliştirilmeye devam eden Semantik Web uygulamalarının bir kısmı şimdiden hayata geçirildi. Sosyal ağ sitelerinde “şu kişiler profilinize değerlerinize göre arkadaşınız olabilir?” veya “bunu beğendiyseniz, şunu da beğenebilirsiniz” gibi yönlendirmeler web 3.0 ilk uygulamalarıdır.

Semantik Web ile Web 2.0 arasındaki en önemli fark, arama motorları teknolojisinde görülecek. Şimdilerde  “bunu mu demek istediniz” diyen arama motoru, sorgulayıcı kelimelerin yerine cümle yazdığınızda “şöyle yapmalısınız” veya “geçen hafta ki, sorgunuza dayanarak şöyle olabilir” benzeri sorgu sonuçları verecek.  Hatta, semantik web içindeki bir kullanıcı, arama motoruna kelime değil, “cümle soru” sorabilecek ve cümlelerine anlamlı cevaplar alıp, aramasında gelişmiş ifadeler kullanabilecek.

Diğer yandan kullanıcının belki de, tüm bilgi ve ilgilerine teknik olarak sahip olan semantik yapı, yeni bilgi ve deneyim arayışlarının önüne geçebilecek veya denetleyip, manipüle edebilecek.

Semantik Web, çok şey vadediyor.

Ahmet Usta

Kaynak:

http://www.w3.org/
http://tr.wikipedia.org/wiki/Anlamsal_ağ
http://www.akyokus.com/presentations/