Facebook Stratejileri: Sosyal Ticaret ve Sosyal Ağ Arama

Sosyal ticaret

Facebook’un kurucusu Zuckerberg yakın dönemde yaptığı bir açıklamada “Sanırım, bir sonraki büyük patlama sosyal ticaret alanında olacak” demişti. Facebook ekibi, kurucusunun söylemine uygun stratejiler ile çalışmalarını sürdürüyor. “Sosyal ticaret” yani İngilizce karşılığı ile social commerce, sosyal medya ağları ile e-ticaret faaliyetlerinin bütünleşmesi, birleşmesi anlamına geliyor.

Facebook "want" butonu

Facebook “Want” butonu ile sosyal medya ve E-ticareti entegre etmeyi amaçlıyor.

Facebook, 2012 yılında “want” butonunu test ettiğini açıkladı. Bu haber tüm dünyada e-ticaret ve sosyal medyanın entegrasyonu için büyük bir gelişme olarak kabul ediliyor. Test sürecinin sonucunda “want” butonu ile sayfasını beğendiğiniz (like) firmanın ürününü Facebook üzerinden alabileceğiniz söyleniyor. Halen test sürecinde olan “want” botunu için Amerika lokasyonunda bazı niş markalara (Victoria's Secret, Michael Kors, Smith Optics) hizmet verilmeye başlandı. Henüz “want” uygulamasının, satın alma faaliyetindeki olası etkinliği ve teknik şartları netleşmiş değil.

Want butonunu kullanan bazı firmalar

Sosyal medya sektörel önemini ispat edecek mi?

“Sosyal ticaret” ile kurumların sosyal medyaya karşı takındıkları şüpheci yaklaşım azalacak görünüyor. Sosyal medyanın doğrudan satış değil, pazarlama faaliyeti içermesini yetersiz bulan şirketler, e-ticaret ile entegre pazarlama faaliyetlerini büyük bir istek ile karşılayacaklardır. “Like”– beğen butonun, sahte takipçi ve etkileşimsizlik gibi nedenlerle işlevsiz kalan yapısından dolayı “want”- iste botunu ile firmalar, ürün ve hizmetlerine dair kitle üzerinden daha rasyonel veri ve dönüşüm alabilecekler. Uygulamanın test sürecinde elde edilecek feedback (geribildirim), çok yakın zamanda firmaların, e-ticaret ve sosyal medya kullanımlarını belirleyecek veriler sunacaktır. 

Test sürecinde devam eden bir başka çalışma ise, "collect"-biriktirme butonu. Yaptığınız ürün seçimlerini, my collection-biriktirdiklerim adı altında listeleyebiliyorsunuz. Henüz Facebook “Buy”- satın al butonu hakkında resmi bir açıklama yapılmadı ama güvenlik e-ticaret sertifikasyon anlaşmaları sonrasında bu son aşamanın da açıklanması bekleniyor.

Facebook e-ticaret örneği: Victoria's Secret

Facebook üçlüsü hala gelmedi (read-listened-watched)

Facebook Developers 2011’de,  “like” butonunun kaldırıp,  “read” (okundu), “listened” (dinlendi), “watched” (izlendi) biçimine üçlü bir yapı sunacağını açıklamıştı. Fakat geçen süre içerisinde, belirtilen üçlü etkileşim butonu test aşaması tamamlanıp, kitlelere sunulamadı.

Sosyal medya üzerindeki liderliğini devam ettirse de kullanıcı penetrasyonunda duraklama yaşayan Facebook’un, bu üçlü etkileşim modülünü devreye sokup, Twitter, Google+ ve Pinterest’in yükselişine cevap vermesi bekleniyor.

Facebook Graph Search - Sosyal Ağ Araması

Facebook tarafından Ocak 2013’te açıklanan, Graph Search – Sosyal Ağ Araması beta sürümü, online dünyada büyük bir ilgi ve beklenti ile karşılandı. Sosyal ağ aramanın, Google’ın önderliğindeki kelime bazlı arama motorlarının eksik yanlarını tamamlayacağı, hatta semantik yapıyla birlikte, uzun vadede görsel tabanlı olması nedeniyle daha çok tercih edileceğini düşünülüyor. Sosyal ağ arama ile ilgili yazım için tıklayınız

Facebook, sosyal ağ aramsı sunumundan kesit!

2012’deki Face’in gerçek yüzü

Facebook, mali kazanç hedefiyle 2012’de bir takım mikro uygulamalar deneyip, başarısız olmuştu. Özellikle, ücretli paylaşımı öne çıkarma ve mesaj gibi hizmetler, hem kullanıcı tarafında ilgi görmedi hem de medyaya olan güveni zedeledi.

Facebook ve online güvenlik

Şirket, güvenlik alanında da bir dizi önem üzerine çalışıyor. Facebook, gittikçe artan ghost monitoring ve trojan yazılımlar nedeniyle, sosyal ağda kullanıcılarının bilişim güvenliğini korumakta zorlanıyor. Şirket, güvenlik açıklarıyla mücadele etmek için, dünyaca ünlü bilişim güvenlik firmalarıyla (Microsoft, Symantec, McAfee) ortaklaşa online güvenlik uygulamaları sunmaya başladı. Facebook; Microsoft, Symantec, McAfee gibi firmaların elinde bulanan zararlı URl veritabanı bilgilerini de kendisine ait, Blacklist system ile birleştirerek ağ güvenliğini optimize ediyor. 

Facebook: Like&Want&Comment&Share

Şirket, güvenlik sorunun çözümü için yaptığı ortak çalışmalarla, e-ticaret entegrasyonu öncesi “sosyal ağ güvenliğini” en yüksek noktaya çıkaracağını açıkladı. Şirket açıklamaları doğrultusunda, test sürecindeki uygulamaların bir kısmının, 2013’de devreye girmesi bekleniyor.

Bakalım, göreceğiz :))

Ahmet Usta

CM101MMXI Fundamentals

Cem Yılmaz Fenomeni

Tür: Komedi, Show

Türk sinemasında bir ilk: Sinema olamayan sinema filmi gösterimi!

Evet, dünya sinemasında belki de daha önce olmayan bir şey oldu. Ticari gösterim ağında, “sinema üretimi olmayan dijital bir gösteri” sinema salonlarında gösteriliyor. Beklenti ve ihtiyaç yaratmış bir komedyen olarak Cem Yılmaz ürünü dijital stand-up gösterimi, 2 hafta içinde 3,5 milyon izleyiciye ulaştı. Sanırım, 15 günlük süreçte, dijitalize edilmiş bir Show’un yüksek seyirci kitlesine ulaşması, dünya genelinde iletişim-dijital medya vakasıdır.

Yazıda Cem Yılmaz’ın esprileri nakledilmeyecek çünkü!

Kural 1: Bir Cem Yılmaz esprisini veya anekdotunu anlatmaya veya mizansen olarak canlandırmaya kalkar iseniz, çoğunlukla başarısız olursunuz. Bunun temel sebepleri basittir. İlk önce dil, doğası gereği ikincil aktarımda sınırlanma yaşar, daha önemli engel ise Yılmaz’ın kişisel artikülasyon ve gramer yapısındaki biricikliği nedeniyle taklidi/yeniden üretimi çok zordur. Böyle bir girişimde bulunur isem şayet, esprinin yada anekdotun ironi ve nüansları kaybolacak, ortaya kaba bir mizah çıkacaktır, bu da mesajımın kitle-birey tarafından sığ-klişe algılanmasına, hatta  iletişim kirliliğine sebep verebilir.

Fundamentals  3.1.13

Yeni bir sinema türü: Komedi-Show

Yılmaz’ın gösterimi ile komedi-show diye yeni bir sinema alt türü ya da gösterim türü başlayacak diyebilir miyiz? Fundamentals’ın yakaladığı ticari başarı, diğer yapımcıları ve komedyenleri de harekete geçirecektir ama Yılmaz’ın mizahi gücüne yakın bir performans göstermek yoğun emek ve beceri istiyor. Sanırım, bu yeni türün, üretim ekonomisi olarak, tv prodüksiyonu standartında ucuz ve kolay teknik altyapı kullanması, çok sayıda kötü örneği sinema salonlarına taşıyabilir. Yükselen sinema prodüksiyonları maliyetlerine karşı kolaycı bir akım başlayabilir. Umarım böyle bir altyapı ve sektör oluşmaz ve “sinematografi” kelimesi en azından tanım olarak sinema salonlarında çıtasını kaybetmez.

Cümlelerinin içinde yarattığı ara cümleler

Psikanalizin dilini kullanmadan, spontane şekilde cinselliğin ve gündelik hayatın psiko-analizini yaparken Cem Yılmaz, hiçbir zaman kolaycı bir entektüaliteye ve sosyolojik genellemelere sırtını yaslamıyor. Cümlelerinin sonlarında ve başlarında yarattığı ara cümlecikler ile Alman üstadın “Bu dâhil tüm genellemeler yanlıştır” düsturunu, komiklik değil, mizah yapmak için ilke edinmiş görünüyor.

Cem Yılmaz

Fundamentals - Temellerimiz

Analog iletişimden dijital medyalara geçişteki hızı vurgulayan Yılmaz, bir mizahçı olarak bence belli bir Ariflik örneği sunarak, gelecekte, bizlerin yaşamda domine edecek temel unsurun artan mobilite ve hızı olacağının altını çiziyor.

Yılmaz, gündelik yaşamda performans sunumlarını ve oyun hallerini, Pişekar olarak toplayıp, nadasa bırakmaya devam ediyor, sonra ekip,  seyirciye sunmaya devam edecek. Bu anlamda, Yılmaz için yaşadığı habitatın önemi yok,  mizah üretmesi için yaşam alanında bir-iki insanın yaşaması yeterli görünüyor.

Bence, hepimizin toplumsal hayatına, sirayet eden eziklik ve böbürlenme arasındaki sarkaç Cem Yılmaz’ın mizah üretimi için temel enerji kaynağıdır. Toefl almış Türk turistin, pasaport memuruna kendini Anglosakson şive ile kanıtlamya çalışması yada mobil iletişimde kimliğini ortaya koymak için Twitter mecrasında sabah “işteyim, sıkılıyorum yaaaa”  akşamda “Pargalı bu hatayı yapmayacaktı amaaa” diye atılan tweetler üzerinden kendimizi ifade etmemizin temellerini inceliyor. Yılmaz, kadın-erkek ilişkilerindeki gerçek ve klişe birlikteliğinin içinde parlak zekasıyla, hala söylenecek sözü olan popüler Meddahımızdır.

Var ise bir ana fikir!

Fundamentals’ın tek kişilik sinema gösteriminden, bir film izlercesine alınabilecek mesaj ise, ”Eh Türk insanı; kendinize, emeğinize ve halinize acı yada komik sahip çıkın” olabilir.

Biz, fena halde birbirimize benzeriz!

Ulusal mizahçımız, 2. Dünya savaşı sonrasındaki buhranlar içinde varoluşçuluğun yertsiz-yurtsuz sesi Albert Camus‘un dediğini farklı bir vehçede söylüyor “Ne olursa olsun, kendine sahip çık”

Ahmet Usta

Site Haritası (Sitemap) Oluşturma Ve Gönderme

(Resimli Anlatım)

Site haritası

Site Haritaları, site içeriğinizin arama robotları tarafından  daha kolay bulunmaları için geliştirilmiş tekniktir. XML site haritası, web sitenizdeki sayfaların arama botlarına tek doküman altında sunulmasıdır. Site haritası oluşturup, arama motorlarına göndererek sitenizin daha hızlı dizine eklenmesini sağlayabilirsiniz.

Google başta olmak üzere;  Bing, Yahoo, Yandex gibi tüm arama motorlarında legal şekilde dizine eklenmek için “site haritası protokolü”ne uygun bir site haritası oluşturmalısınız. www.sitemaps.org tarafından oluşturulan 0.9 protokolü, tüm arama motorları için geçerli teknik standarttır.

Site Haritası 0.9 protokolü : http://www.sitemaps.org/tr/

Arama motorlarının yasal olarak, “öncelikli” site ve içerik indekslemesi yapması söz konusu değildir. Arama motorları, farklı algoritma değerleri üzerinden indeksleme yaparlar. "Site haritası" nedir ve "Google üzerinden nasıl gönderilir" gibi soruların cevaplarını şu yazımdan inceleyebilirsiniz.

Google’ın SEO (arama motoru optimizasyonu) için resmi olarak kabul ettiği iki araç vardır. Bunlar “URL Ekle” ve “Site Haritası Gönder” seçenekleridir.

"URL Ekle" gönderimi için 

https://www.google.com/webmasters/tools/submit-url/

"Site Haritası Ekle" gönderimi için 

https://www.google.com/webmasters/tools/home?hl=tr&siteUrl=http://

Otomatik Site Haritası Oluşturma ve Gönderme 

Temel düzeyde html bilginiz var ise, site haritalarını elle oluşturabilirsiniz. html-xml işaretlemesini hiç bilemeyen site kullanıcı/yöneticileri ise, üçünü taraf araçlarla otomatik olarak site haritası oluşturabilirler. Site haritaları oluşturmak için hizmet veren, üçüncü taraf araçların listesi aşağıdadır.

http://code.google.com/p/sitemap-generators/wiki/SitemapGenerators

Üçünü taraf araçlar içerisinde, en başarılı, ücretsiz ve online araç: www.xml-sitemaps.com adresidir, bizde onu kullanacağız. Site üzerinden çevrimiçi ve ücretsiz olarak 4 farklı türde site haritası oluşturabilirsiniz.(XML, Text, HTML, ROR)

http://www.xml-sitemaps.com/

www.xml-sitemaps.com - sitemap genarator

Sizin en için uygun format, tüm arama motorlarının standartı olan XML site haritasıdır. Diğer formatları da ek bilgilendirme olarak göndereceğiz. Text formatı da, sitenizdeki URL listesini tek bir sayfada topladığı için indekslenme açısından çok önemlidir. HTML site haritası ise, sitenizin kullanıcılarının sayfa ziyaretlerini kolaylaştıracak bilgilendirmeler içerir.

4 adımda site haritasını oluşturalım:

1. Sitenizin adresini bildirin

2. Frekans değişikliği için, “hiçbiri” sekmesini seçin.
3. Son değişiklikler için "sunucunun yanıtlarını kullan” sekmesini seçin.
4. Öncelik için,“hiçbiri” sekmesini seçin.

Enter details for sitemap generation

Yazılım ücretsiz olarak, maksimum 500 sayfayı site haritası olarak indeksleyecektir.

sitemap generation in progress....

Site Haritanız Hazır!

1. yöntem olarak çevrimiçi ortamdan, web sitenizin kök dizinine ulaşıp site haritanızı yükleyebilirsiniz.

2. yöntem ise, site haritası görüntüsünü kontrol edip, Google site yönetici araçları/ web master tools hesabınızı açıp, site haritası URL’nizi Google arama motoruna bildirebilirsiniz.

Ayrıca farklı formatlardaki site haritanızı bilgisayarınıza indirebilir, daha sonra arama motorlarının her birine ayrı ayrı gönderebilirsiniz.

Ahmet Usta

Kaynak:
http://support.google.com/webmasters/

Site Haritası Nedir? Blogger Site Haritası Gönderme

Site Haritası Nedir?

Site haritası yani Sitemap, web sitesinin arama motorlarına tanıtılması için geliştirilmiş bir protokoldür. Site haritası, Arama motorlarının web sayfalarını hızlı  indekslemesi için oluşturulurlar. Site haritası, site içeriğinizin arama motorları tarafından fark edilip, işaretlenmesi için en kesin, kolay ve legal yöntemdir.

Blogger, Google'ın sunduğu subdomain üzerinden hizmet veren web-blog olduğu için site haritası (sitemap) gönderimi bağımsız olarak yapılamaz. Blogger için yapacağımız web sitesi harita gönderimi, yani içerik dizin bildirimi farklı olacaktır.

Blogger site haritası bildirimini, bir başka Google hizmeti olan web yöneticisi araçları/web master tools sayfasından yapacağız.

Blogger için Web Yöneticisi Araçları Üzerinden Site Haritası Ekleme

• İlk önce web yöneticisi araçları sayfasında oturum açın.

https://www.google.com/webmasters/

• Aşağıdaki resimde sağ üst köşede yer alan "site ekle" butonu ile sitenizin URL'sini girin.

Web Yönetici Araçları - Site Ekle

• Siteniz kabul edildikten sonra site adresinizi tıklayın. Açılan kontrol panelinde yer alan Optimizasyon - Site Haritaları seçeneğine gidin.

Optimizasyon - Site Haritaları

• Sağ üst köşedeki site haritası ekleme/test etme butonuna basarak açılan kutuya, blogspot.com/  adresinizden sonra gelecek şekilde aşağıdaki bilgileri aynen girin. 

Site Haritası Ekleme / Test Etme

Blogger için varsayılan site haritaları (sitemaps) şunlardır: 

• sosyalmedyamecerasi.blogspot.com/feeds/posts/full 
• sosyalmedyamecerasi.blogspot.com/feeds/posts/default?orderby=updated 
• sosyalmedyamecerasi.blogspot.com/feeds/comments/default?alt=rss

Bu gönderimler sitenizin içeriğini Google'a bildirmek için birinci adımdır. İkinci adımda, daha gelişkin olarak içeriklerinizin listesini gönderebilirsiniz. İkinci adım gönderimde, blogunuzun içerik/post sayısı temel alınır.

Blogunuzda 500’den az içerik varsa site haritanız:

sosyalmedyamecerasi.blogspot.com/atom.xml?redirect=false&start-index=1&max-results=500

Blogunuzda 500-1000 arası içerik  varsa site haritanız:

sosyalmedyamecerasi.blogspot.com/atom.xml?redirect=false&start-index=501&max-results=500

Site Haritası gönderildi.

Sonuç

Site haritası gönderiminiz Google'a ulaştırıldı, hatalı url ve meta etiketler ayrı tutularak, sitenize ait içerikler artık daha hızlı biçimde indekslenecektir.

Ahmet Usta

5651 Sayılı İnternet Kanunu Ve Özgürlük

5651 Sayılı Kanun

5651 sayılı “İnternet ortamında yapılan yayınların düzenlenmesi ve bu yayınlar yoluyla işlenen suçlarla mücadele edilmesi hakkında kanun”  AİHM tarafından, insan hakları ihlali olarak kabul edildi. 5651 sayılı kanun metnine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.

http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5651.html

5651 sayılı kanun kapsamında yapılan, internet erişimini engelleme faaliyetlerinde dayanak olarak 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’ndaki ceza halleri temel alınmaktadır. 5651 sayılı kanun, erişim engelleme kararlarında idari organlara, “şüphe gerekçesiyle” hareket etme olanağı veriyor, kanunun bu tartışmalı yapısı dolayısıyla internet yayıncılığına uygulanabilecek müdahale alanı gittikçe genişliyor.

5651 sayılı İnternet Kanunundan alıntı metinler

MAD­DE 8 –  (2) “Eri­şi­min en­gel­len­me­si ka­ra­rı, so­ruş­tur­ma ev­re­sin­de hâ­kim, ko­vuş­tur­ma ev­re­sin­de ise mah­ke­me ta­ra­fın­dan ve­ri­lir.”

MAD­DE 8 - (10) “Eri­şi­min en­gel­len­me­si ka­ra­rı­nın ge­re­ği­ni ye­ri­ne ge­tir­me­yen yer ve­ya eri­şim sağ­la­yı­cı­la­rı­nın so­rum­lu­la­rı,  al­tı ay­dan iki yı­la ka­dar ha­pis ce­za­sı ile ce­za­lan­dı­rı­lır.”

MAD­DE 9 - (1) “İçe­rik ne­de­niy­le hak­la­rı ihlâl edil­di­ği­ni id­dia eden ki­şi, içe­rik ve yer sağ­la­yı­cı­sı­na baş­vu­ra­rak ken­di­si­ne iliş­kin içe­ri­ğin ya­yın­dan çı­ka­rıl­ma­sı­nı is­te­ye­bi­lir.”

MAD­DE 10 - (1) “Ka­nun­la ve­ri­len gö­rev­ler, ku­rum bün­ye­sin­de bu­lu­nan Baş­kan­lık­ça ye­ri­ne ge­ti­ri­lir. Baş­kan­lı­ğın bu Ka­nun kap­sa­mın­da­ki gö­rev ve yet­ki­le­ri şun­lar­dır:

a) in­ter­net or­ta­mın­da ya­pı­lan ve ka­nun kap­sa­mı­na gi­ren suç­la­rı oluş­tu­ran içe­ri­ğe sa­hip fa­ali­yet ve ya­yın­la­rı ön­le­me­ye yö­ne­lik ça­lış­ma­lar yap­mak,

b) İn­ter­net or­ta­mın­da ya­pı­lan ya­yın­la­rın içe­rik­le­ri­ni iz­le­ye­rek, bu Ka­nun kap­sa­mı­na gi­ren suç­la­rın iş­len­di­ği­nin tes­pi­ti ha­lin­de, bu ya­yın­la­ra eri­şi­min en­gel­len­me­si­ne yö­ne­lik ola­rak, ka­nun­da ön­gö­rü­len ge­rek­li ted­bir­le­ri al­mak.

c) İn­ter­net or­ta­mın­da ya­pı­lan ya­yın­la­rın içe­rik­le­ri­nin iz­len­me­si­nin han­gi se­vi­ye, za­man ve şe­kil­de ya­pı­la­ca­ğı­nı be­lir­le­mek.

e) İn­ter­net or­ta­mın­da her­ke­se açık çe­şit­li ser­vis­ler­de ya­pı­la­cak fil­tre­le­me, per­de­le­me ve iz­le­me esas­la­rı­na gö­re do­na­nım üre­til­me­si ve­ya ya­zı­lım ya­pıl­ma­sı­na iliş­kin as­ga­ri kri­ter­le­ri be­lir­le­mek.”

İnternet ve Özgürlük - İnternet and Liberty

5661 Sayılı Kanuna Dair Genel Değerlendirme

Türkiye’de internet erişimi,  iddia edilen suç ihlali kesinleşmeden “şüpheli” tanımı altında engellenmekte ve filtrelenmektedir.

Eğer hukuki olarak teorik kuvvetler ayrılığı prensibinden uzaklaşılmış ise, ilgili kanun maddeleriyle idari kurumlar ki başta Başbakanlık, internet erişiminin engellemesi kapsamında keyfi ve sehven hareket edebilir.

İnternet erişimi, kişisel hak ve özgürlüklerimizin temeli olan ifade özgürlüğümüzün olmazsa olmaz bir parçası haline gelmiştir. Birleşmiş Milletler, 4 Haziran 2011 tarihinde internet erişimini, temel insan hakları faaliyetlerinden bir olarak tanımlamıştır. BM’in bu tanımlaması, taraf olan Türkiye Cumhuriyeti’ni de kapsadığı için ülkemizdeki internet erişim yasağı, uluslararası hukuk çerçevesinde insan hakları ihlali anlamına gelmektedir.

Diğer bir hukuki kriter ise, Avrupa Konseyi’nin 19 Nisan 2011’de aldığı karardır. bu karar çerçevesinde internet erişimi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne eklenmiştir. Avrupa Konseyi’nin kararı; bireylerin internet erişimini, her türlü devlet müdahalesine karşı hukuki olarak güvence altına almaktadır. Konseyin aldığı karar sonucunda, ülkemizde de uygulanmakta olan “internet erişim filitre uygulamaları” insan hakları ihlali anlamına gelmektedir.

Yakın dönemde ise, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 18 Aralık 2012’de görülen Ahmet Yıldırım/Türkiye davasında, Türkiye’de uygulanan 5651 sayılı kanunu ifade özgürlüğüne aykırı bulmuştur. AİHM’si, 5651 sayılı yasa ve uygulamalarının insan hakları ihlali olduğunu açıklamıştır.

“suç­la­rı oluş­tu­ran içe­ri­ğe sa­hip faaliyet ve yayınlar” tanımı ve suç olarak tanımlanan kimi alt başlıklar gerek uluslararası hukukta, gerek ise kamu ve özel hukukta hala tartışılan eylem ve fikirlerdir. Kimi ifade özgürlüğü faaliyetlerinin, kanun kapsamında ceza ve kamu hukuku ihlalleri olarak değerlendirilmesi diğer önemli sorunlardan biridir.

Kanun maddesinin, anayasaya aykırı ve tezat içeriği hemen göze çarpmaktadır. T.C. Anayasanın temeli olan, kişi temel hak ve özgürlüklerinin içerisinde bulunan ifade özgürlüğü ve haber alma hakkı, 5651 sayılı kanun ve uygulamalarına bakıldığında anayasaya aykırılık göstermektedir.

Ahmet Usta

Web Dünyasının Tarihi ve Semantik Web Nedir?

1990’lı Yıllardan Günümüze Web Dünyasının Gelişimi

World Wide Web’in temelini HTTP protokolü (Hypertext Transfer Protocol) ile HTML (Hyper Text Markup Language) oluşturmaktadır. HTTP ve HTML, Web’in temeli olarak CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) ağı çatısı altında çalışan bilim adamlarının iletişimi için Tim Berners Lee tarafından, 1980’li yılların sonunda geliştirildi. CERN’de kullanılan teknolojik altyapı, Arpanet’e dayanıyordu. 

Arpanet, 1950 yılların sonrasında A.B.D’nin rekabet halinde olduğu S.S.C.B’ne karşı uzay teknolojilerinde geri kalmamak için kurduğu, Amerikan üniversitelerini entegre eden bilimsel bir ağdı. 1990’lı yılların ortalarına doğru, CERN tarafından kullanıla Web teknolojisinin insanlığın hizmetine sunulması kararlaştırıldı. 1990’lı yıllarda hizmete sunulan Web’le birlikte insanlık, matbaanın icadından bu yana hiç görmediği bir hızla, siber-gündelik değişiklikler yaşamaya başladı.

Web dünyasının gelişimi, web 3.0 ve semantik web gibi tanımlamaların değerlendirilmesi için daha önce yayınladığım "Web 3.0 nedir? Ne olabilir?" isimli yazıma bakabilirsiniz. Web 1.0, 2.0, 3.0 Ne Demektir? Semantik Web Nedir?

Web dünyasının ilk nesli Web 1.0, (1995-2000) yalnızca HTML belgelerin yer alabildiği “donuk” sunucu tabanlı bir yapıya sahipken, Web 2.0 (2000-2010) ile birlikte insanların aktif olarak katılabildiği etkileşimli ve kullanıcı tabanlı bir dijital dünya doğdu. Web 2.0’ın İlk örneklerini forum, chat ve illegal paylaşım platformlarının oluşturmuştu. Web 2.0 ile bilirlikte yaşanan gerçeklik, ikincil yaşam/second life olarak kabul edildi. Web 2.0 ile birlikte günümüzün vazgeçilmez dijital iletişim mecraları; YouTube, Facebook, Twitter ve bezerleri hayatımıza girdi. Gelinen noktada, on-line ve off-line dünya bütünleşti.

Semantik Web - Semantic Web

WEB 3.0 Teknik Olarak Nedir?

World Wide Web iletişim ağında, veri kaynakları HTML ve XML işaretleme dili içinde tanımlanmaktadır. Semantik web ile birlikte düşünülen RDF işaretlemesi ve OWL dili sayesinde, web ortamındaki veri bilgisayarlar tarafından kolayca yorumlanacaktır.

Şuan da kullandığımız web,  XML işaretleme dilini kullanmaktadır. XML,  web kaynağı dokümanlar için “yüzeysel söz dizim kuralları ve tanımlamalar” sağlar.

RDF (Resource Description Framework – Kaynak Tanım Çerçevesi)  ise, web ortamındaki nesne ve özelliklerini değer olarak yeniden tanımlayacak gelişkin veri modellemesidir. RDF dilinin temeli, XML sözdiziminde ifade edilebilir. RDF, XML’in kaynak tanımlama sözcük kümesini genişletmekte ve yorumlamaya hazır halde getirmektedir.

Web teknolojisinin gelişim süreci - The development process of web technology

RDF 

RDF işaretlemesi oluşturulan veri modellerinin karşılaştırmak ve yorumlamak için anlamlandırma dilleri gerekmektedir. Ontoloji dilleri, web verilerini anlamlaştırmak için çok daha güçlü nesne ve özellik yapılarını kullanır. Semantik web için OWL dili standart olarak kabul edilmiştir. OWL’nin açılımı, ontology web language’dir ve W3C konsorsiyumu tarafından geliştirilmektedir. (W3C-2002) Bu konuyla ile olarak  "W3C ve Dbpedia nedir?" isimli yazıma bakabilirsiniz.  W3C ve Dbpedia nedir?

OWL

OWL, Anlamsal Web’in gelecekteki uygulamaları için temel teknoloji dilidir. OWL, XML ve RDF tarafından sağlanan anlamların açıklanmasını ve yorumlanmasını sağlamak için geliştirilmiştir. OWL, kaynak verilerinin özelliklerini ve sınıflarını tanımlamak için daha fazla sözcük grubu ve hatta cümleler kullanmayı amaçlamaktadır.

OWL dilin geliştirilmesi bittiğinde standart bir ontoloji dili olarak, birçok bilişim uygulaması kolaylık ve eşgüdüm kazanacaktır. OWL, XML tabanlıdır yani dönüşüme açık açıktır. OWL, Kullanılan web dillerinin içeriğini yorumla amacıyla web işaretlemenin dilinin yaşamakta oluğun evrimin son aşamasıdır. XML, bir ürün listesini sadece veri parçası olarak işaretlerken; OWL indekslenmiş veriler arasında çapraz sorgulamalar yapabilecektir.

Web standartları - Standarts of  Web

Semantik Web Neleri Çözebilir?

Web 2.0 dünyasının gelişimine rağmen işlevsellik problemleri hala devam ediyor. Başta Google, Bing, arama motorları anahtar kelime bazlı çalışaraktan, html içine gömülü bir “keywords dünyası” yaratmış durumdalar. Kelime bazlı arama hem kullanım beklentilerini karşılamıyor hem de kullanıcıyı pasifleştiriyor. Diğer yandan içerik üreticilerini Seo kavramı ve tekniği adı altında zararlı uygulamalara da yönlendirebiliyor. 

Web ortamındaki bilgilerin metin olarak indekslenmesi, arama motorlarının ve bilgisayarların veriler arasında ilişki kurmasını sınırlıyor. Şuan ki noktada kullandığımız bilgisayar ve işletim sistemlerinin, Web ortamında karşılaştığı içeriği yorumlayamaması hem güvenlik ve hem de bilgi doğrulama sıkıntısı yaratıyor. Soruna çözüm olaraktan, web dünyasının bilgisayarlar tarafından anlaşılabildiği yeni nesil bir web düşünüldü: Semantik Web yada Web 3.0

Geliştirilmeye devam eden Semantik Web uygulamalarının bir kısmı şimdiden hayata geçirildi. Sosyal ağ sitelerinde “şu kişiler profilinize değerlerinize göre arkadaşınız olabilir?” veya “bunu beğendiyseniz, şunu da beğenebilirsiniz” gibi yönlendirmeler web 3.0 ilk uygulamalarıdır.

Semantik Web ile Web 2.0 arasındaki en önemli fark, arama motorları teknolojisinde görülecek. Şimdilerde  “bunu mu demek istediniz” diyen arama motoru, sorgulayıcı kelimelerin yerine cümle yazdığınızda “şöyle yapmalısınız” veya “geçen hafta ki, sorgunuza dayanarak şöyle olabilir” benzeri sorgu sonuçları verecek.  Hatta, semantik web içindeki bir kullanıcı, arama motoruna kelime değil, “cümle soru” sorabilecek ve cümlelerine anlamlı cevaplar alıp, aramasında gelişmiş ifadeler kullanabilecek.

Diğer yandan kullanıcının belki de, tüm bilgi ve ilgilerine teknik olarak sahip olan semantik yapı, yeni bilgi ve deneyim arayışlarının önüne geçebilecek veya denetleyip, manipüle edebilecek.

Semantik Web, çok şey vadediyor.

Ahmet Usta

Kaynak:

http://www.w3.org/
http://tr.wikipedia.org/wiki/Anlamsal_ağ
http://www.akyokus.com/presentations/

Konuşmayı Tanıma Ve Yazıya Çevirme Teknolojisi - 2

Konuşmanın Yazıya Dönüşmesi

Konuşmayı tanıma teknolojisi yazılımları; mikrofon aracılığı ile alınan veriyi, kullanılan akustik algoritmalar ile programın benzerlik havuzu kütüphanesindeki kelimelerle karşılaştırır ve tanımlar. Bu alandaki yazılım ve uygulamalar, verimlilik ve başarı göstermesi açısında tekil kullanıcı deneyimine bağımlıdırlar. Kullanıcı tarafından yazılıma kişiselleştirme yapılmadığı takdirde, İngilizce dilinde dahi yeterli verimlilik sağlanamaz. 

Eğitim-training süreciyle kullanıcının; yazılımın anlama ve metne dönüştürme hataları düzeltilip, yeniden tanımlayarak yazılımın "recognition" yani tanıma kapasitesini ve akustik algoritmasını yükseltmesi gerekir. Daha da önemlisi, "kişisel telaffuz" ve fonetik değerlerin algoritmaya tanıtılması, format dönüştürme ve dikte edebilme performansını arttıracaktır. Kullanıcının yazılımı, eğitim-training ile kişiselleştirmesinin yanında, “kaliteli mikrofon ve kayıt ortamındaki çevre koşulları” da ayrıca önemli verimlilik etkenleridir. 

Windows Konuşmayı Tanıma Yazılımı - Windows Speech Recognition

Mobil uygulamalar ve medya çalışanları

Apple mobile iOS ve Linux tabanlı Google Android mobil işletim platformlarında kullanabileceğiniz Speect To Tex - Speech Recognition uygulamaları mesleki olarak “Not alma ve Yayıncılık” (Take Noting and Publishing) alanlarında da rahatlıkla kullanılıyor. Özellikle basın açıklaması, toplantı notları ve röportaj ses kayıtlarını hızlı şekilde metne çeviren başarılı mobil uygulamalar, şimdiden medya çalışanlarının hayatına girdi. STT - TTS uygulamaları, gelişen ve hız kazanan mobil gazetecilik ve online medya yayıncılık ortamındaki rekabet indeksinde vazgeçilmez ses teknolojileri olarak kullanılıyor.

Kalem Ve Defter?

Konuşma sesinin, metin (text) haline dönüştürülmesiyle defter ve kalem, yakında “Masumiyet Müzesi” sergi alanlarına taşınacak görünüyor. Konuşmayı yazıya çeviren program teknolojileri, gelecekte belki de okuma ve yazma süratimizi ve alışkanlığımızı belirleyecek. Arama motoru çubuğuna tam tanımlı cümleler yazmaya dahi üşenen "dijital doğanların", gelişen uygulamalar sonucunda gelecekte "pasif okuma-yazama" alışkanlığı kazanacağı söylenebilir.

En Önemli Ücretsiz Yazılımlar (Free License - GPL)

VoxForge: Linux, Windows ve Mac üzerinde çalışan "açık kodlu" ses tanıma motorlarında kullanılmak üzere ses kayıtları toplamak için geliştirilmiş bir havuz sistemdir. 
www.voxforge.org/

MARF (Modüler Ses Tanıma Çerçevesi): sesli mesaj, ses, konuşma, yazı ve doğal dil işleme (NLP) algoritmalarından oluşan Java programı dilinde yazılmış açık kaynak kodlu araştırma ortamıdır. 
http://marf.sourceforge.net

CMU Sphinx: http://cmusphinx.sourceforge.net

HTK: Microsoft lisanslı "açık kaynak" sistemdir, özellikle yapay zeka çalışmalarında kullanılmaktadır.

http://research.microsoft.com/en-us/groups/srg/downloads.aspx

Emacspeak: görme engelliler için bilgisayar ile konuşma ara yüzü olarak geliştirilmiştir.

http://emacspeak.sourceforge.net

eSpeak speech synthesizer: Linux ve Windows ortamlarında çalışan yazılım, "konuşma sentezleyicisi" olarak işlem yapmaktadır.
http://espeak.sourceforge.net

iATROS: https://prhlt.iti.upv.es/page/projects/multimodal/idoc/iatros/download

SHoUT toolkit: http://shout-toolkit.sourceforge.net

Apple Siri: "Size Nasıl Yardımcı Olabilirim?”

Geleceğin yapaya zekâsının en net uygulama örneği, Apple Siri’dir. Pratik olarak aldığı sesli komutları anlamakla yetinmeyip, yapay zekâsı ile ilk cümlenin sentaks yapısına uygun olarak, gelecek ikinci cümleyi/soruyu anlama ve cevap verme yeteneğine sahip bir uygulamadır. İngilizce olarak değerlendirildiğinde, gerçekten başarılı bir kişisel asistandır Siri. 

Siri, kısaca yapay zekâsı gelişmiş bir voice dictation" uygulaması/app dir, diyebiliriz. “Siri, yarın sabah beni uyandır” dediğinizde  “tabi ki efendim saat kaçta?” biçiminde semantik sorgulamalar yapabilmektedir ve İngilizce "speech recognition" kütüphanelerinin altyapısını kullanarak, geçmiş yılların bilim-kurgu filmlerindeki bazı sibernetik özlemleri şimdilik kısıtlı oranda karşılayabilmektedir.

Sir: "Size nasıl yardımcı olabilirim?" - "How I can help you with"

Fakat şuanda Siri uygulamasının ciddi dil sorunu bulunmaktadır. İngilizce, Almanca ve Fransızca dilleri dışında 2012 itibariyle başka dillerden kullanılamıyor. Gelecek, tabii ki Siri ve benzeri uygulamaların pratik kullanımları ile şekillenecektir. Dil paketleri ve semantik veri havuzunun gelişmesiyle sesli komut uygulamalarının, bir işletim sistemi biçiminde gelişip, cloud/bulut teknolojisiyle entegre olarak evrimleşmesi bekleniyor. Tabi ki en büyük engel, yine insan ve onun konuşma pratikleri arasındaki farklılıklar olacak gibi görünüyor.

Google Voice Search Uygulaması

Değişik dillerin ve şive farklılıklarının çözümüne yönelen Google, Siri ile büyük bir çıkış yakalayan Apple’in dünya dillerindeki yetersizliğine karşı bir çözüm getirdi. Sonradan piyasaya girmesine rağmen Google, speech recognation uygulamasında Apple’in önüne geçmeyi belli oranda başardı. Google Voice Search, yerel dillere verdiği önem ile yapay zekâ içermese de, ses tanıma olarak şuanda dünya genelinde kullanılıyor. Google ve Apple arasında rekabetin sesli komut uygulamalarında da devam edeceği kesin görünüyor.

Google sesli arama - Google voice search

Google, Türkiye’yi öncelikli ülkelerden biri olarak kabul ettiği için ikinci dil paketi açılımında, Türkçe'yi "Voice Search" yapısına dahil etti. Google sesli arama için dünyanın tüm yerel dillerini içine alan ar-ge çalışmalarına devam ediyor. Her dil için bir milyonu aşan kelime ve telaffuz havuzları oluşturuyor. Ayrıca Google Voice Search, Gmail kullanıcılarına Amerika ve Kanada sınırlarında ücretsiz telefon görüşmesi hizmeti sunuyor.  

Siri ve Google Voice İngilizce Karşılaştırma Videosu

Konuşmayı Yazıya Çeviren Teknolojiler Ve Güvenlik-İstihbarat Birimleri

SR yazılımları, ulusal güvenlik gerekçeli “yasal dinleme” çalışmalarında yıllardır kullanıyor. Şüpheli isimler ve anahtar kelime tabanlı ses kayıtlarının incelenmesi, takip ve tanımlama sürecinin tarafsız olarak bilgisayarlar tarafından yapılmasını sağlıyor. Ulusal ve uluslararası güvenlik kurumlarının kullandığı ses dinleme ve metne dönüştürme yazılımları, kamusal olmuş teknolojilerden her zaman daha ileri seviyede olduğu için, daha yoğun ve verimli biçimde kullanılıyor. 

Güvenlik ve istihbarat birimleri ses tanıma teknolojilerini, daha iyi anlamlandırılmış kitle ve birey davranışları oluşturma ve kitle-birey ağını yönetme pratiğinde kullanmaktalar. Ulusal veya uluslararası güvenlik örgütleri de en çok bu teknoloji üzerinde çalışıyor ve tabi ki "gölge" yöntemlerle yetkin biçimde kullanıyorlar.

Speak to your phone

Kişisel Deneme

Google arama sekmesindeki mikrofon imlecini tıkladıktan sonra, mikrofonla sesli arama denemesi yaptım. Cümlem şu idi: “Ben, güzele güzel demem, güzel benim olmayınca “ Google sesli aramanın tanıması ve arama yapma cümlesi şu oldu: “ben, güzele güzel demem, güzel beni olmayınca”. Çok başarılıydı, %90 doğru tanımlama, semantik olarak ise sıfır hata! :))))

Gelecek günlerimizde “yazı uçacak ama söz kalıcı olacak” diyebilir ve sadece konuşabiliriz. 

Ahmet Usta

Kaynakça:

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_speech_recognition_software#External_links

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ses_konu%C5%9Fma_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1_yaz%C4%B1l%C4%B1mlar

http://voice-recognition-software-review.toptenreviews.com/voice-recognition-software-dictation-test.html